توت خشک

توت خشک حاصل خشک شدن میوه ای کوچک، آبدار و گوشتی به نام توت است. شاه توت، توت سفید، توت سیاه، توت فرنگی، بلوبری، زغال اخته و… از نمونه های مختلف این میوه هستند. که طعمی شیرین، ترش، ملایم و گاهی شور دارند.توت خشک از انواع خشکبار لوکس و نسبتا گران قیمت است که به دلیل طبیعی و مقوی بودن پرطرفدار است. این خشکبار شامل مواد غذایی و املاح معدنی متفاوتی است. به همین دلیل در طب سنتی و پزشکی مدرن برای آن خواص بی‌شماری بیان شده است.

رسمی، خالدار، سیاه، قرمز، شاه توت و توت سفید از مهمترین انواع توت هستند. که در ایران در مناطق مختلفی مانند : طرقبه، کرج، قم، شمیرانات، ورامین و … با کیفیت صادراتی تولید می شود. ایران بزرگترین تولید کننده توتِ خشک در سراسر جهان است.

راهنمای خرید توت خشک

در هنگام خرید توت خشک شده لازم است بتوانید محصول باکیفیت و بهداشتی را از محصول بی کیفیت تشخیص دهید. برای این منظور به نکات زیر توجه کنید :

• به ظاهر و سطح بیرونی محصول دقت کنید. نباید اثری از کرم خوردگی یا آفت زدگی در سطح میوه خشک دیده شود. (برخی از فروشندگان متقلب توت های کرم خورده را در فریزر گذاشته و پس از شستشو دادن به بازار عرضه می کنند.)

• چند دانه از محصول را در دهان گذاشته و با دقت بجوید. در صورتی که در دهان خود طعم یا صدای جویده شدن خاک را حس کردید؛ از خریدن آن محصول خودداری کنید. چراکه در شرایط غیر بهداشتی خشک و نگهداری شده است.

• تا حد امکان از خرید محصول فله و روباز خودداری کنید. چراکه میوه های خشک شده در فضای آزاد و در معرض جریان هوا بخش عمده ای از ترکیبات فرار خود را از دست می دهند. بدین ترتیب به مرور از کیفیت و طعم تازه و دلنشین محصول کاسته می شود.

• توتِ خشک بسته بندی شده وکیوم که روی آن ارزش غذایی، مواد افزودنی و تاریخ تولید و انقضای محصول درج شده باشد؛ بهترین گزینه برای خرید است.

• به رنگ محصول دقت کنید. تیره یا روشن بودن توت‌ها نشان از شرایط خشک شدن، محیط نگهداری و تازگی آن است. (توت‌خشک درجه یک که به روش اصولی خشک و نگهداری شده باشد رنگی سفید و روشن دارد. اما با گذشت زمان و در شرایط نگهداری غیر استاندارد به مرور رنگ آن تیره شده و به قهوه ای میل می کند.)

• محصول مرغوب بافتی نرم و گوشتی اما کاملا خشک دارد. شکننده بودن یا رطوبت داشتن این میوه خشک نشان از محصول بی کیفیت و غیر بهداشتی است. (برخی از تولید کنندگان برای سنگین شدن محصول به آن آب اضافه می کنند که این آب منجر به کاهش کیفیت و آلوده شدن محصول می شود.)

• شیرینی طعم توت خشک اعلا ملایم و دلنشین است. قند محصول به طور طبیعی در حد مجاز قرار داشته و باعث ایجاد یک شیرینی ملایم می شود. (توت‌های بسیار شیرین احتمالا با شکر یا دیگر شیرین کننده های غیر طبیعی آغشته هستند.)

• چند دانه از توت‌ها را در دست گرفته به دقت به آن ها نگاه کنید. اگر احساس کردید که محصول حالتی یخ زده و با رطوبت زیاد، دارای ذرات گرد و غبار، له شدگی و عوامل بیماری زایی مانند مخمر ها و قارچ ها دارد، از خرید آن خودداری کنید.

نکته مهم : فروشندگان و پخش کنندگان متقلب محصولات غذایی روش های مختلفی برای فروش محصولات بی کیفیت و غیر بهداشتی با نام و قیمت محصول درجه یک را پیش گرفته اند. که تشخیص برخی از این روش ها کار دشواری است. به همین دلیل توصیه می شود قبل از خرید توت خشک از اعتبار و خوشنامی برند آن اطمینان حاصل کنید.

انواع توت خشک در بازار

برخلاف تصور برخی از مصرف کنندگان که گمان می کنند تنها یک نوع توت خشک تولید شده و آن هم توت خشک سفید است؛ در بازار برای این محصول نمونه های مختلفی با کیفیت، طعم، ظاهر و حتی قیمت متفاوت وجود دارد. برخی از مهمترین این نمونه ها به شرح ذیل است:

1) توت خشک سفید مشهدی

توت خشک مشهدی همانطور که از نام آن مشخص است؛ از درخت توت مشهدی به دست می آید. روی سطح این توت دانه های سرسیاه دیده نمی شود. همچنین بافتی کاملا سفید و یکدست داشته و در دو کیفیت درجه یک و درجه دو به بازار عرضه می شود.

توت خشک سفید یک ماده ضد سرطان قوی بوده و برای کنترل وزن، فشار خون و قند خون مفید است. این خشکبار در بازار بیشترین تقاضا را از آن خود کرده و بسیار محبوب و پرطرفدار است.

2) توت خشک سبز توت

شیرینی این میوه خشک کمتر از دیگر توت خشک هاست. رنگ آن ترکیبی از رنگ سبز و سفید بوده و در بازار با قیمت های ارزانتری خرید و فروش می شود.

3) توت خشک بی دانه (توت نقلی)

این محصول از نظر قیمت، رنگ و طعم در بین دو محصول سبز توت و توت مشهدی قرار دارد. توت بی دانه از توت مشهدی ارزانتر، با شیرینی کمتر و تیره تر است. در حالی که نسبت به سبز توت؛ سفید تر، گران‌تر و دارای شیرینی بیشتر است.

4) شاه توت خشک

این محصول خشک شده شاه توت و به رنگ قرمز مایل به سیاه است. طعم این خشکبار تقریبا مشابه توت مشهدی با کمی ته مزه ترش است. این میوه خشک گران ترین توت خشک بازار بوده و قیمت آن دوبرابر توت خشک سفید است.

5) توت خشک قرمز

توت خشک قرمز قیمتی تقریبا مشابه سبز توت داشته و رنگ آن قرمز جگری است. همچنین طعم آن نسبت به شاه توت از شیرینی کمتری برخوردار است. (قرمز رنگ این میوه خشک از شاه توت خشک کمتر است.)

6) توت خشک سیاه

این میوه خشک طعمی شیرین و دلپذیر داشته و به همراه پنکیک یا ماست برای وعده صبحانه سرو می شود. این خشکبار به تنهایی یک میان وعده یا صبحانه کامل و مقوی است.

7) زغال اخته خشک

طعم و بافت این توت خشک با دیگر خانواده توت ها متفاوت است. کالری پایین و آنتی اکسیدان و فیبر بالای این خشکبار باعث شده است تا در میان مصرف کنندگان از محبوبیت بالایی برخوردار باشد.

8) گوجی بری خشک

این عضو خانواده توت ها به رنگ قرمز و بومی آسیاست. در قدیم از این میوه خشک به تنهایی به عنوان غذا و دارو استفاده می شده است. این روزها نیز گوجی بری به سوپر غذا معروف بوده و در درمان بیماری ها و مشکلات زیادی استفاده می شود.

9) تمشک خشک

این توت خشک بافت و رنگ قرمز جذابی داشته و سرشار از مواد مغذی و ویتامین های طبیعی است. این روزها از تمشک خشک برای تهیه دمنوش مقوی و سالم نیز استفاده می شود.

نکته مهم : بصورت کلی توت خشک با دو روش سنتی و صنعتی تولید می شود. در روش سنتی در فضای آزاد و با کمک نور خورشید اقدام به خشک کردن محصول می کنند. محصولات خشک شده به این روش میزان آلودگی و آفت بیشتری نسبت به محصول صنعتی دارند.

خشک کردن توت با دستگاه و در شرایط کنترل شده باعث افزایش سلامت و کیفیت محصولات شده و رنگ توت های خشک شده به این روش نیز سفید تر است.

خواص توت خشک

توت از آن دسته محصولات غذایی پرطرفدار، سالم و طبیعی است که کمتر کسی از خواص آن بی اطلاع است. برای این محصول در طب سنتی و علم پزشکی خواص درمانی و ارزش غذایی زیادی بیان شده است. برخی از خواص توت خشک :

۱- دارای خواص ضد التهابی و مفید برای گردش خون

توت خشک شده منبع مهمی از انواع آنتی اکسیدان ها بخصوص آنتوسیانین است. این گروه از آنتی اکسیدان ها برای از بین بردن التهاب و بهبود گردش خون در رگها مفید می باشد. همچنین بدن را در مقابله با مشکلات شایعی از قبیل؛ سرطان، بیماری های عصبی، دیابت، عفونت های باکتریایی و دیابت یاری می کند.

۲- کاهنده فشار خون و خطر ابتلا به بیماری های قلبی

در این خشکبار به میزان زیادی آنتی اکسیدان رزوراتول دیده شده است. که این آنتی اکسیدان علاوه بر تنظیم فشار خون در رگ ها بدن را در مقابل حمله های قلبی و بیماری های قلبی-عروقی مقاوم می کند.

این آنتی اکسیدان که در شراب قرمز و بادام زمینی نیز یافت می شود؛ یکی از آنتی اکسیدان های ضد پیری است. ضمن اینکه با تغییر مکانیزم های مولکولی در رگ ها ریسک بروز سکته مغزی را کم می کند.

۳- سرشار از فیبر محلول و غیر محلول

احتمالا این روزها زیاد با واژه هایی مانند : فیبر محلول و غیر محلول مواجه هستید. این دو واژه با افزایش بیماری های گوارشی و اضافه وزن بیشتر از پیش مورد توجه قرار گرفته اند. توت خشک شده می تواند ۲۰ درصد از نیاز روزانه بدن به این دو فیبر غذایی را تامین کند.

فیبر محلول؛ در کنترل قند خون و کاهش کلسترول مضر بدن نقش دارد. و فیبر غیر محلول؛ برای سلامتی و عملکرد دستگاه گوارش ضروری است. همچنین این فیبرها به کاهش وزن، احساس سیری طولانی مدت و پیشگیری از پرخوری کمک شایانی می کنند.

(فیبر غذایی باعث شستشوی معده شده و به ادرار کردن سهولت می بخشد. همچنین برای از بین بردن احساس گرسنگی بی موقع و خارج از برنامه غذایی مفید است.)

۴- سرشار از ویتامین C

ویتامین ث موجود در توت خشک حتی از پرتقال هم بیشتر است. این ویتامین یک آنتی اکسیدان قدرتمند است که باعث؛‌ تقویت سیستم ایمنی، ترمیم بافت ها، محافظت از بینایی، کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و آسیب های اکسیداتیو می شود.

ضمن اینکه این ویتامین به بهبود بیماری های فصلی مانند : آنفولانزا و سرماخوردگی و حتی حساسیت های پوستی مثل کهیر کمک شایانی می کند.

نکته : براساس تحقیقات هر واحد توت خشک شده می تواند ۱۹۰ درصد از نیاز بدن به ویتامین c را تامین کند. و این یعنی اینکه نیم واحد از این محصول برای تامین کلیه نیاز روزانه بدن به ویتامین ث کافی است.

۵- مفید برای افراد مبتلا به قند خون

از آنجایی که قند موجود در توت خشک از نوع فروکتوز بوده و این قند برای جذب به انسولین نیاز ندارد؛ گزینه مناسبی برای افراد دیابتی است. افراد مبتلا به دیابت یا همان قند خون همواره این خشکبار را جایگزین قند و شکر کرده و به همراه چای و تنقلات خود آن را میل می کنند.

۶- تقویت استخوان ها و بهبود عملکرد مغز

این میوه خشک در بافت خود مقدار زیادی فسفر و کلسیم دارد. که این مواد برای تقویت استخوان ها و دندان ها و حتی عملکرد بهتر مغز مفید هستند. توصیه می شود افرادی که در معرض پوکی استخوان یا آلزایمر و بیماری های مغزی هستند؛ این خشکبار مقوی را در برنامه غذایی خود بگنجانند.

۷- مفید برای درمان کم خونی

توت خشک شده سرشار از آهن و پروتئین است. به همین دلیل می تواند به تولید ماده هموگلوبین در خون کمک کرده و با کم خونی ناشی از فقر آهن مقابله کند. همچنین باعث مقاومت بدن در برابر خطر اسید اکتیو شده و احساس خستگی را نیز از بدن دور می کند.

۸- مفید برای تقویت کلیه ها

در طب سنتی چینی از انواع توت خشک شده برای تقویت سیستم کلیه ها، سهولت ادرار کردن و بهبود عملکرد سیستم کلیوی بهره می گیرند. (نقش سیستم کلیوی در سم زدایی و سلامت بدن بر کسی پوشیده نیست.)

۹- کاهش استرس و درمان افسردگی

توت خشک برای کم کردن استرس روزانه و پیشگیری و درمان افسردگی نیز مفید است. با مصرف مداوم و به اندازه این خشکبار می توان علائم افسردگی را از بین برده و به نشاط و شادابی بدن کمک کرد. (طبع توت خشک گرم و تر است.)

نکته : توت خشک شده در افزایش مقدار و کیفیت شیر مادران نیز مفید است. به زنان باردار و خانم های شیرده توصیه می شود این خشکبار مقوی را به صورت روزانه و به طور منظم مصرف کنند تا خود و فرزندشان از خواص درمانی بی نظیر آن بهره مند شوند.

۱۰- مفید برای سلامت موها

این خشکبار با تحریک فولکیول های مو به رشد آنها کمک می کند. همچنین باعث می شود تا رنگدانه های مو از خاکستری به سیاه تغییر رنگ داده و بدین ترتیب از سفید شدن موها و بروز نشانه های پیری پیشگیری می کند.

۱۱- مفید برای درمان اختلالات جنسی

مشکلات و اختلالات جنسی که این روزها در پی تغذیه و شیوه زندگی اشتباه بسیار شایع شده اند؛ با کمک این خشکبار مقوی قابل پیشگیری و درمان هستند. با خوردن منظم توت خشک می توان با مشکلاتی مانند : نعوذ، زود انزالی و ضعف اسپرم مقابله کرد.

عوارض زیاده روی در مصرف توت خشک

مصرف توت خشک و سایر خشکبار به صورت طبیعی و با پرهیز از زیاده روی و پرخوری هیچگونه عارضه ای ندارد. اما زیاده روی در مصرف این خشکبار منجر به بروز مشکلات و ناراحتی های مختلفی می شود. در اینجا الوو آجیل به برخی از مهمترین این موارد اشاره می کند :

• التهاب روده بزرگ

• ممانعت از جذب آهن، کلسیم، روی و سایر مواد مغذی در بدن کودکان (به دلیل اسید تانیک بالا)

• بروز اسهال (بخصوص در افرادی که از ناراحتی های طحال رنج می برند.)

• بالا رفتن قند خون و افزایش وزن. چراکه این میوه خشک سرشار از قند و کالری طبیعی است که در صورت زیاده روی می تواند منجر به بروز مشکلات جدی بخصوص در بیماران دیابتی شود.

ارزش غذایی توت خشک شده (۱۰۰ گرم)

این میوه خشک سرشار از مواد مغذی؛ اسید فولیک، ویتامین های C-E-K، کلسیم، آهن، منیزیم، فسفر، پتاسیم، روی و … است. ارزش غذایی آن نیز به شرح ذیل است :

– انرژی : ۳۶۷ کیلو کالری
– کربوهیدارت : ۶۰/۸۶ گرم
– پروتئین : ۸۸/۱ گرم
– چربی : ۳۰/۱ گرم
– آب : ۷۶/۶ گرم
– فیبر : ۲ گرم

قیمت توت خشک

همانطور که می دانید انواع مختلف این محصول با کیفیت های متفاوتی و به صورت فله و بسته بندی شده با قیمت های متفاوتی به بازار عرضه می شود. بطور کلی مواردی مانند : حجم خرید (عمده یا خرده)، نوع بسته بندی، نوع محصول، شهر تولید کننده، کیفیت و تازگی، اندازه دانه های توت خشک در قیمت نهایی محصول اثر گذار هستند.

شرایط نگهداری توت خشک

دو روش برای نگهداری طولانی مدت این خشکبار توصیه می شود. که در ادامه به معرفی این روش ها و مزیت ها و معایب هر روش اشاره می کنیم :

1. نگهداری در پاکت کاغذی

پاکت های کاغذی از دیرباز برای نگهداری خشکه بار استفاده می شده است. این پاکت ها آب و رطوبت موجود در اطراف محصول را جذب کرده و با ایجاد محیطی تاریک و بدون رطوبت از رشد موجودات و حشرات در خشکبار ممانعت می کنند.

بسته بودن کامل درب این پاکت ها ضروری است. چراکه با بسته شدن درب این پاکت ها فضای تاریک ایجاد شده و دما کاهش می یابد. در یک جمله می توان گفت این پاکت ها محیطی؛ خشک، خنک و به دور از نور آفتاب برای محصولات فراهم می کنند.

2. نگهداری در فریزر

نگهداری توت خشک در فریزر برای مدت طولانی تر بدون تغییر طعم و کیفیت محصول امکان پذیر است. اما لازم است که پیش از قرار دادن محصول در فریزر، آن را در نایلون یا ظروف مخصوص فریزر (ظروف هوابند) قرار دهید.

خشکبار فریز شده ویتامین ها و مواد معدنی خود را حفظ می کنند. همچنین از تغییر رنگ و بافت توسط موجودات به دور می مانند.

نکته : هرگز خشکبار را برای طولانی مدت در کابینت نگهداری نکنید. زیرا محیط آشپزخانه معمولا گرم و مرطوب بوده و این تبادل گرما می تواند منجر به رشد باکتری ها و دیگر میکروارگانیسم های بیماری زا در خشکبار شود. (خشکبار در کابینت به زودی بیات می شود.)

مصارف توت خشک

خرید توت خشک به منظور استفاده به عنوان میان وعده و میل شدن همراه با چای و قهوه، ترکیب شدن با ماست و تهیه کوکی و شیرینی های مختلف (برای تزیین یا به عنوان طعم دهنده) انجام می شود. این محصول بهترین گزینه برای جایگزین شدن با قند و شکرهای مصنوعی و شیرینی های مضر است.